دتکتورها وسایل الکترونیکی هستند که در شکل‌ها و طرح‌های مختلف و معمولاً به رنگ سفید توسط کارخانه‌های سازنده ارائه می‌شوند و در محل‌های مناسب ساختمان مانند آشپزخانه، موتورخانه، اتاق بایگانی، راهروها، منازل، اتاق‌های کنفرانس ، اتاق های سرور ، رک های سرور و… به صورت سقفی و یا دیواری روی پایه‌های مخصوص نصب می‌شوند و وظیفه آن‌ها تشخیص حریق و اعلام آن به مرکز کنترل می‌باشد. تغذیه دتکتورها معمولاً با ولتاژ ۲۴ ولت DC صورت می‌گیرد ولی دتکتورهایی وجود دارند که با ولتاژهای ۱۲ و ۴۸ ولت DC و یا ۲۳۰ ولت AC نیز تغذیه می‌شوند. جریان عبوری از دتکتورها در حالت عادی چند ده میلی آمپر است و در مواقع بروز حریق افزایش می‌یابد. بسته به اینکه دتکتورها از کدام اثر آتش برای تشخیص استفاده می‌کنند، در انواع گوناگونی به صورت زیر ساخته می‌شوند:
دتکتورهای دودی(Smoke Detectors):
این نوع دتکتورها به صورت سقفی نصب می‌شوند و دارای محفظه‌ای هستند که بعد از پر شدن دود به این محفظه تحریک شده و با تغییر جریان عبوری به مرکز کنترل اعلام حریق می‌نمایند.
دتکتورهای دودی یونیزاسیون(Ionization):
این نوع دتکتورها دارای یک عنصر تشعشع رادیواکتیو می‌باشند.در اثر عبور اشعه رادیواکتیو از هوای داخل محفظه و یونیزه کردن آن، مقداری جریان عبور می‌کند. در مواقعی که دود داخل این محفظه می‌شود، جریان عبوری تغییر می‌کند و باعث اعلام حریق می‌شود. به دلیل حساسیت زیاد در برابر دود، در جاهایی که حجم آتش زیاد و دود کم ایجاد می‌شود از این نوع دتکتورها استفاده می‌کندد ولی به طور کلی می‌توان آن‌ها را در مجتمع‌های مسکونی، ادارات و بیمارستان‌ها و اتاق های سرور نصب نمود. بر روی این نوع دتکتورها علامت رادیواکتیو() به معی وجود تشعشعات رادیواکتیو حک می‌شود. از نظر زیست محیطی دفع این دتکتورها بعد از اتمام شارژ آن‌ها که حدود ۸ سال طول می‌کشد مشکلاتی به همراه دارد، لذا تولید این گونه دتکورها رو به کاهش و توقف می‌باشد.
دتکتورهای دودی نوری (اپتیکال) (Optical) :
به این نوع دتکتورها، دتکتور فوتوالکتریک نیز گفته می‌شود و دارای یک سلول نوری در داخل خود می‌باشد که با ورود دود به محفظه و کم شدن نور تحریک شده و اعلام حریق می‌نماید. در محل‌هایی مانند انبار مواد PVC که در هنگام بروز حریق دود غلیظ تولید می‌شود و آتش‌سوزی به آهستگی انجام می‌گیرد استفاده از آن‌ها توصیه می‌شود.
دتکتور دودی اشعه‌ای (Beam Detectors) :
در مواردی که بخواهیم مکان وسیعی مانند یالن یک کارخانه و یا سالن موزه و… را تحت پوشش سیستم اعلام حریق قرار دهیم و نصب دتکتورهای معمولی مشکل و یا غیر اقتصادی باشد، از این نوع دتکتورها استفاده می‌گردد. این دتکتورها دارای یک قسمت فرستنده(TX) هستند که اشعه ای به سمت گیرنده (RX) می‌فرستند. این دو قسمت در دو قسمت سالن نصب می‌شوند و هرگاه عاملی مانند دود بین این دو عنصر واقع شود و ارتباط اشعه را قطع کند باعث اعلام خطر می‌گردد. در بعضی از این نوع دتکتورها فرستنده و گیرنده روی یک قسمت وجود دارد و در قسمت روبرو یک انعکاس دهنده (Reflector) نصب می‌گردد. این دتکتورها می‌توانند فضایی به پهانی ۱۴ متر و به طول ۱۰ ال ۱۰۰ متر را پوشش دهند و ارتفاع نصب آن‌ها بین ۲٫۷ تا ۲۵ متر است و ولتاژ کار آن ها ۲۴ ولت DC و جریان مصرفی در حالت ساکن حدود ۵۰ mA و در هنگام حریق ۷۰ mA می‌باشد. هر چه فاصله بین گیرنده و فرستنده افزایش یابد، جریان مصرفی نیز افزایش می‌یابد.
توجه: برای تشخیص دود در داکت‌های تهویه، از دتکتور دودی اپتیکال استفاده می‌شود که آن را در محفظه خاصی که به دو لوله (پراب) متصل است قرار می‌دهند و در خارج داکت نصب می‌کنند و لوله‌ها به داخل داکت می‌رود تا مقداری از هوای عبوری از داخل داکت را نمونه برداری کند. در صورت وجود دود در داخل داکت، این دود از طریق لوله‌ها وارد محفظه دتکتور شده و دتکتور اعلام حریق می‌کند.
نکاتی که باید در هنگام استفاده از دتکتورهای دودی رعایت کرد:
۱- دتکتور دود نباید در مسیر کوران هوا نصب گردد.
۲- برای تعیین محل نصب باید از استاندارد BS 5839 پیروی کرد.
۳- درمحل‌هایی که در حالت عادی دود و بخار وجود دارد، مانند موتورخانه و کنار بویلر از این دتکتور استفاده نشود.
نکته: اسپری خاصی وجود دارد که برای تست دتکتورهای دودی بکار می‌رود و با پاشیدن آن به سمت دتکتور می‌توان از عملکرد صحیح آن مطمئن شد.
دتکتورهای حراری (Heat Detectors) :
این دتکتورها دارای یک مقاومت حرارتی می‌باشند که در اثر حرارت حاصل از آتش‌سوزی، مقدار مقاومت آن‌ها کم شده و باعث افزایش جریان می‌شود و به مرکز کنترل سیستم اعلام حریق، اعلام آتش‌سوزی می‌نماید. نصب آن‌ها نیز به صورت سقفی و طبق استاندارد BS 5839 می‌باشد و دو نوع ارائه می‌شوند:
نوع حرارتی ثابت(FIX) و نوع حرارتی افزایشی(Rate of Rise)(ROR)
در محل‌هایی که تغییرات دما ناگهانی اتفاق می‌افتد(مانند آشپزخانه) از دتکتورهای نوع افزایشی استفاده می‌شود. این نوع دتکتورها دارای ولومی برای تنظیم دما می‌باشند.
نکته: دتکتورهای الکترونیکی ساخته و به بازار عرضه شده‌اند که همزمان به صورت دتکتور فیکس و افزایشی قابل استفاده هستند و به آن‌ها دتکورهای ترکیبی(Combined) گفته می‌شود که نسبت به دو مدل ذکر شده دارای قدرت کشف بالاتری هستند.
دتکتورهای مولتی (Multi) :
این دتکتورها شامل دو طبقه هستند که یکی به عنوان دتکتور حرارتی و دیگری به عنوان دتکتور دودی عمل می‌کند و در محل‌هایی که هم امکان وجود دود و هم حرارت وجود دارد به کار می‌روند (مانند کتابخانه‌ها و اتاق‌های بایگانی).
دتکتورهای شعله‌ای:
این دتکتورها با استفاده از سنسور گیرنده اشعه ماوراء بنفش، شعله آتش یا اشعه مادون قرمز آتش را تشخیص داده و اعلام حریق می‌نمایند. زمان پاسخ آن‌ها حدود چند ثانیه می‌باشد و آتش را بسیار سریع تشخیص می‌دهند و در دو نوع قابل نصب برای فضای داخلی(Indoor) و فضای خارجی(Outdoor) موجود می‌باشند و ولتاژ کار آن‌ها ۱۲ الی ۳۰ ولت DC است؛ زاویه دید آن‌ها نیز ۱۲۰ درجه می‌باشد.
دتکتورهای گازی(Gas Detectors):
برای تشخیص نشتی گاز و اعلام خطر قبل از به وجود آمدن حریق مخصوصاً در محل‌هایی که از گازهای سوختنی قابل اشتعال مثل CNG یا LPG استفاده می‌شود به کار می‌روند. مبنای تشخیص برخی از آن‌ها بوی گاز می‌باشد و به صورت دیواری یا سقفی نصب می‌شوند. مورد استفاده آن‌ها در آپارتمان‌ها، هتل‌ها و مراکز صنعتی می‌باشد. برخی از انواع این دتکتورها قادرند در صورت کشف نشتی گاز به یک شیر فرمان بدهند و مسیر گاز را ببندند.
نکته: در دتکتورهای پیشرفته‌تر، تغییرات چگالی گاز توسط مبدل تبدیل به جریان ۴ تا ۲۰ میلی آمپر تبدیل شده و با یک کابل سه سیمه برای اندازه‌گیری و کنترل به پانل کنترل مرکزی ارسال می‌شود. همچنین سیستم‌هایی با دتکتور و تابلوی مرکزی مخصوص وجود دارند که میزان گاز مونواکسید کربن(CO) را در محیط تشخیص داده و در صورت کم بودن غلظت آن، یک سیستم تهویه را راه‌اندازی می‌کنند و در صورت زیاد بودن غلظظت، اعلام خطر می‌نمایند؛ مورد استفاده این نوع دتکتورها در پارکینگ‌های عمومی و تونل‌های زیرزمنینی و محل‌هایی می‌باشد که از سوخت‌های مونواکسید کربن زا نانند زغال یا نفت استفاده می‌کنند.{jathumbnail off}
:: برای مشاوره رایگان در زمینه سیستم اعلام و اطفاء حریق میتوانید باشماره ذبل تماس حاصل فرمایید ::
021-22369243 - 051-38480541
